Vikipedi, özgür ansiklopedi

 

Git ve: kullan, ara

Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Bu madde ya da bir kısmı, Vikipedi standartlarına uygun değildir ve bu nedenle düzenlenmesi gerekmektedir. Maddeyi Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyip, geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. NOT: Gerekli değişiklik yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. Bu madde Mayıs 2009 tarihinden beri, düzenleme isteğiyle etiketlidir.

Großdeutsches Reich Nazi Almanyası ← 1933 – 1945 ↓ Bayrak Ülke Amblemi Nazi Almanyası 1943 yılı. Başkent Not specified Yönetim Parti Sistemi, Diktatörist  - 1934 – 1945 Adolf Hitler (Führer)  - 1945 Karl Dönitz Başbakanlar  - 1933 – 1945 Adolf Hitler  - 1945 Joseph Goebbels Tarihsel devir II. Dünya Savaşı  - Kuruluş tarihi 30 Ocak, 1933  - 8 Mayıs 8 Mayıs, 1945 Yüzölçüm  - 1937 [1] 633.786 km² (244.706 sq mi) Nüfus  - 1937 est.[2] 69.314.000       Nüfus yoğunluğu 109,4 /km²  (283,3 /sq mi)   Önceller Ardıllar Weimar Cumhuriyeti Batı Almanya Doğu Almanya Avusturya Çekoslovakya Polonya Lüksemburg Kaliningrad Saar

Nazi Almanyası yada III. Reich, 1933-1945 yılları arasında Adolf Hitler ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (yada Nazi Partisi) tarafından yönetilen Almanya için kullanılan isimlerdir. Nazi Almanyasına Hitler III. Reich adını vermiştir. Ona göre, Kutsal Roma Germen İmparatorluğu I. Reich, Bismarck'ın 1871'den 1919'a kadar devam eden Almanya'sı da II. Reich'dir.^[3]

Konu başlıkları [gizle] 1 Öncesi 1.1 Weimar Cumhuriyeti ve Versay Antlaşması 1.2 Büyük Bunalım ve Hitler'in yükselişi 1.3 Versay Rejimi'nin yıkılışı 2 Muhalefetin tasfiyesi 2.1 Reichstag Yangını ve Diktatörlüğün Kuruluşu 2.2 Uzun Bıçaklar Gecesi 3 Irkçı Politikalar 3.1 Nürnberg Yasası 3.2 Kristallnacht 4 Askeri Yapı 4.1 Reichswehr'den Wehrmacht'a 4.2 Kriegsmarine 4.3 Luftwaffe 5 II. Dünya Savaşı 5.1 Polonya 5.1.1 "Sarı durum" ve "Kırmızı durum" 5.1.2 Barbarossa Harekâtı 5.2 Afrikakorps ve İtalya Cephesi 5.3 Normandiya 5.4 Sovyet ilerleyişi ve Berlin Muharebesi 6 Kültür Hayatı ve Sosyal Yaşam 7 Coğrafya 8 Ekonomi 9 Ayrıca bakınız 10 Kaynakça

Öncesi [değiştir]

Weimar Cumhuriyeti ve Versay Antlaşması [değiştir]

Ana maddeler: Weimar Cumhuriyeti ve Versay Antlaşması

Almanya I. Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılmış ve Versay Antlaşması ile birtakım haklarından vazgeçmiştir. Versay Antlaşması Almanya için büyük ekonomik zorluklar ve toprak kayıblarını barındıran ağır bir antlaşmadır. Almanya Elsaß-Lothringen'i kaybetmiş. Polonya ve Çekoslovakya'nın kurulmasını kabul etmiş. Aşağı Pomeranya'nın bir kısmını Polonya'ya ^[4] beraber Avusturya ile birleşmiyeceğini de garanti etmiştir. Bununla beraber ülkede Spartakist Ayaklanması baş göstermiş, ayaklanmayı ise Weimar Cumhuriyeti eski askerlerin de yardımıyla bastırmayı başararak otoriteyi ülkede tekrar kurmuştur.^[5]

Büyük Bunalım ve Hitler'in yükselişi [değiştir]

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı'ın en fazla etkilediği ülkelerden biriside Almanya'dır. Zaten ağır savaş borçlarını ödemekte olan ihracat'a dayalı Alman ekonomisi çok ağır zararlar görmüş , işsizlik oldukça artmıştır.Halkın ilgisi ise her değişen hükümetle birlikte daha radikal yönelimlere kayıyordu.Derken Hitler ve NSDAP 1933 seçimlerinde koalisyonda bulunmayı başardı.Paul von Hindenburg'un atadığı kabine 3 NSDAP Bakanı ve Hitler'in Başbakanlığında bir Nazi-Muhafazakar koalisyonu görünümü aldı. Hemen bir kaç gün sonra erken seçim ilan etti ve Prusya EyaletindekiSPD (Sozialdemokratische Partei Deutschlands) hükümetini görevden aldırdı.Önceki seçimdeki oylarını artırarak çıktığı seçimlerden sonra Hitler parlemento'da Machtergreifung'u ilan etti ve bütün güçleri elinde toplayarak başbakanlık makamında güçler birliği (Güçler Ayrılığı İlkesi'nin zıttı) oluşturdu.

Versay Rejimi'nin yıkılışı [değiştir]

Hitler baştan beri hedeflerini gerçekleştirebilmek için Versay Antlaşmasını yürürlükten kaldırması gerektiğini biliyordu çünkü Versay Antlaşması Almanya'nın silahlanma gücünü ciddi bir şekilde sınırlıyordu ve onları güçsüz kılıyordu.

Muhalefetin tasfiyesi [değiştir]

Reichstag Yangını ve Diktatörlüğün Kuruluşu [değiştir]

Hitler 1933'te başbakanlığa atandıktan sonra ilk işi Reichstag'ı feshedip erken seçime gitti. Bu arada, 1933 Şubat ayında, Reichstag binasının bir gece esrarlı şartlar altında yanması üzerine, bunun suçunu komünistlere yükleyerek komünistlere karşı gayet sert tedbirler aldı. Fakat 1933 Mart ayında yapılan seçimlerde Naziler çoğunluğu elde edemediler ve ancak 288 (1932 seçimlerinde 230) milletvekilliği kazandılar. Bunun üzerine Hitler, 24 Mart 1933'te tevkif edilen komünist ve sosyal demokrat milletvekillerinin hazır bulunmadığı Reichstag'tan SA ve SS'lerin silahlarının gölgesinde 4 yıl için olağanüstü yetkiler istedi ve aldı. Hemen arkasından bütün partileri yasaklayarak Nazi Partisinin diktatörlüğünü kurdu. ^[3]

Uzun Bıçaklar Gecesi [değiştir]

Hitler elinde güçler birliğini topladıktan sonra öncelikle diğer partileri kapattırdı.Daha sonra ise kendi partisi içindeki kendine muhalefet olabilecek örgütleri ve SA'nın sol kesimini tutuklatma kararı aldı. Bunun için kendisinin çok güvendiği SS subayları ve birlikleri tarafından birlikler oluşturarak Operasyon Sinekkuşu^[6] 'nu başlattı. Bir gecede (30 Haziran - 1 Temmuz 1934) bütün SA'nin sol grubunu^[7] tutuklattırdı.

Irkçı Politikalar [değiştir]

Nürnberg Yasası [değiştir]

Yeni Nazi hükûmeti Yahudileri fişlemeye başladı ve farklı etnik kökenlerden olanların evlenmesini veya ticari ilişkide bulunmasını yasakladı.

Kristallnacht [değiştir]

9 Kasım 1938 gecesi Naziler Yahudilere ve Polonyalılara ait işyerlerini, evleri ve sinagogları yağmaladı. Ardından bunu Propaganda Bakanlığı tarafından kullanılarak bir ayaklanma girişimi gibi gösterdi.^[8] Pek çok yahudi sınırdışı edildi veya toplama kamplarına gönderildi. Holokost'a giden yolun ilk adımı atıldı.

Askeri Yapı [değiştir]

Reichswehr'den Wehrmacht'a [değiştir]

Reichswehr Hitler'e göre bir utanç kaynağıydı. Çünkü Reichswehr zorunlu askere alma işlemi gerçekleştiremiyor, kurmay subay yetiştiremiyor veya İtilaf Devletlerinin sahip olduğu ağır silahlardan daha ağır bir silah üretemiyordu. Sayı jandarma kuvvetleride dahil olmak üzere 100.000 ^[9] ile sınırlı tutulmuştu. Hitler öncelikle gelecek vaad eden subayları gizlice yurtdışına Kurmay Eğitimi için yolladı. Ardından 1936 yılında Rhein havzasının silahlandırılması ile Versay Antlaşmasını yoksaydığını açıkladı. Hemen ardından Ordunun ismini Reichswehr'den Wehrmacht'a çevirdi. Wehrmacht'a hızlı bir sanayi altyapısı sağladı. Wehrmacht'ın araç ihtiyacını Krupp, Porsche ikilisi karşılarken Top gibi ağır silahlar için Rheinmetal'ı kullandı. IG Farben Tıbbi ve lojistik ihtiyaçları karşılarken, Siemens gibi firmalarda yeni gelişmekte olan elektronik-radar-haberleşme gibi ihtiyaçlara karşılık verdiler.Kısa sürede (3 sene) Wehrmacht Panzer, Mekanize Piyade, Motorize Piyade tümenlerine sahip oldu ve eski topları ve anti-tank silahlarını PAK serisi ile yenilemeye çalıştı.^[7]

Kriegsmarine [değiştir]

Hitler ve kurmaylarına göre deniz kuvvetleri olası bir savaşta Müttefik kuvvetleri ile başabaş mücadele edebilecek bir kapasiteye gelemeyecekti.Esas amacı düşmanı oyalamak ve kaynaklarının transportasyonunu engelleyecek bir donanma kurmak istedi bunun için de Plan Z'yi yürürlüğe koydu.Böylece yeni deniz kuvvetlerinin belkemiği Ağır ve Hafif Kruvazörler ile Denizaltılar üzerine kurulacaktır. Buna Rağmen Plan Z iki adet zırhlı ve iki adet zırhlı kruvazör içermekte ve Ferdinand von Zeppelin gibi bir uçak gemisi yapılmasını da öngörmekteydi.^[10]

Luftwaffe [değiştir]

Versay Antlaşması Almanya'nın hava kuvvetleri bulundurmasını yasaklamaktaydı. Ancak anlaşma yürürlükten kalkınca Hitler kurmaylarınında tavsiyesi ile Luftwaffe'yi kurdu ve güçlendirmeye başladı. Öncelikle kara kuvvetlerinden büyük bir subay transferi gerçekleştirdi. Ardından bazılarına Nazilerinde öncelik ettiği Junkers, Heinkel, Messerschmitt Focke-Wulf gibi firmalardan hava kuvvetleri için planlar çizmesini ve uçaklar üretmesini istedi. Luftwaffe aynı deniz ve kara kuvvetlerinde olduğu gibi dakik savaşabilecek şekilde tasarlanmıştı. Bunun için Junkers Ju 87 gibi pike bombardıman uçağı ve yakın muharebe araçları^[11]nın üretimine öncelik verdi.

II. Dünya Savaşı [değiştir]

Hitler Wehrmacht'ı güçlendirtikten sonra ideolojisi gereği Alman Milleti için oluşturması gereken "Lebensraum" 'un temellerini atmaya başladı. Öncelikle Avusturya ile Anschluss'u gerçekleştirdi. Hemen ardından Münih Anlaşması ile Südet bölgesini elde etti. Daha sonra anlaşmaya uymayarak Çekoslavakya'nın geri kalanını müttefiki Macaristan ile işgal etti. Litvanya'dan Memel bölgesini istedi ve aldı. En son yapılması gereken Doğu Prusya ile Anatoprakların birleştirilerek Prusya'nın toprak bütünlüğünün garanti altına alınması idi.24 Ağustos 1939 tarihinde Sovyetlerle anlaşarak ortak bir Polonyanın ve Doğu Avrupa'nın bölüşülmesini sağladı.1 Eylül akşamı Danzig şehrinin Almanya'ya ilhakı için Polonya'ya bir nota verdi ve nota rededildi.Bunun üzerine savaş başladı.

Polonya [değiştir]

Almanya 1 eylül sabahı herhangi bir savaş ilanı olmaksızın Polonya'ya saldırdı.Alman Planına göre Batı Cephesinden kaydırılan birlikler sayesinde 1 ay içinde Polonya işgal edilecek ve hemen ardından ordu bütün gücünü batıya çevirecekti. Savaş boyunca Wehrmacht generallerinin kullandığı Blitzkrieg taktiklerinin ilk örnekleri Polonya'da görülmüştür. Kısa sürede Alman birlikleri Varşova'yı ele geçirmiştir. Ülkenin doğusunu ile Almanlarla anlaşan Sovyetler ele geçirmiştir.

"Sarı durum" ve "Kırmızı durum" [değiştir]

Almanya Polonya'yı ele geçirdikten sonra askeri güç ve yığınağını batıya kaydırdı.Ancak müttefik generalleri arasında Almanya'nın saldırıp saldırmayacağı veya Fransa'ya saldırırsa nereden saldıracağı tam olarak kestirilemiyordu. Almanlar ise 2. kez Marne Bozgunu yaşamamak için deniz kıyısından saldırmayı öngören Schlieffen Planı'nı tekrar kullanmayacaktı. Alman Genel Kurmayı (OKW) müttefiklere kendilerinin yenileştirilmiş bir Schlieffen Planı'nı kullandıklarını düşündürmek için Hollanda'yı da işgal bölgesine kattı. Ancak esas vurucu darbe Ardennes Bölgesinden saldıracak zıhlılardı. Nitekim Müttefikler Ardennes bölgesindeki ormanlık alanın herhangi bir zırhlı saldırısını engelleyeceğini veya kısıtlayacağını düşünüyordu.Ancak planlar boşa çıktı. BEF ve Fransız ordusu 20 günde Almanlara yenildi.BEF ve Fransa'ya ait 1.400,000 kadar askeri İngiltere'ye esir olmaktan Dunkirk boşaltmasıyla kurtardı. Bunun üzerine zaten bir çıkartmaya sert bir şekilde direnecek olan Birleşik Krallık ana topraklarının güvenini sağladı. Kısa bir süre sonra Fransız ordusu teslim oldu ve işbirlikçi Vichy Fransa'sı kuruldu.

Barbarossa Harekâtı [değiştir]

Almanya, sırası ile Polonya, Danimarka-Norveç, Fransa cephelerinde muzefferiyatını kıldıktan sonra Çelik Paktı'ndan askeri bir darbe ile ayrılan Yugoslavya'ya bir cezalandırma saldırısı uyguladıktan sonra işgal etti.Daha sonra müttefiği İtalya ile savaşta olan Yunanistan'ı Bulgaristan ile birlikte işgal etti. Hitler 1. Dünya Savaşının kaybedilmesinde Alman sosyalistlerin büyük etkisi olduğunu düşünüyor ve Sovyetlerin ise esas kışkırtıcı olduğunu ima eden hareketlerde ve konuşmalarda bulunuyordu.^{[kaynak belirtilmeli]} Başarısız Birahane Darbesi sonrasında cezaevinde iken yazdığı politik görüşlerini öne süren Mein Kampf 'ta açık açık Alman ırkının yaşayabilmesi ise^{[kaynak belirtilmeli]} için "Lebensraum" 'unu doğuya doğru genişletmesi gerektiğini söylemiştir. Stalin ise pek çok sorunu görmezden gelerek mütteflerinde kibirli davranışları sonucu^{[kaynak belirtilmeli]} Molotov-Ribbentrop Paktını imzalamış ve Nazi Almanyası ile birlikte Doğu Avrupayı işgal etmişti.Ancak Hitler tarafından Kızıl Ordu'nun bazı sorunları Kış Savaşı sırasında ortaya çıkmıştı.

Viyana Diktası ile Romanya'da Faşist bir yönetim kurulmuş Bulgaristan ise Yunan Makedonyası ile Dobruca'nın bir kısmı karşılığı Mihver Devletleri^{[kaynak belirtilmeli]} safında savaşa girmişti. Finlandiya ise Kış Savaşı ile aksak bir barışa sahip ve kaybettiği toprakları geri almak ister bir durumda idi. Ayrıca Kızıl Ordu'nun agresif hareketleri sürekli sınır ülkelerinde daha radikal hükümetlere yol açıyordu. Alman Ordusu kısa sürede doğu cephesine bütün gücünü yığdı. 1941 yazı sonunda bir savaş ilanı olmaksızın ilk ittifak birlikleri Sovyetlere saldırdı ve 4 sene sürecek olan doğu cephesi savaşları başladı

Afrikakorps ve İtalya Cephesi [değiştir]

Almanya'nın müttefiği İtalya Libya'da başlarda İngilizlere karşı başarı alıyormuş gibi gözüksede daha sonradan Libya'nın çok önemli mevkilerinden birini kaybetmiş ve adem-i muvaffakiyete uğramıştı.Bunun üzerine Alman Genelkurmayı(OKW) İtalya'ya yardım etme kararı aldı.Esasen Afrikakorps başlarda efsanevi komutan Erwin Rommel ile başarılı olsada sürekli desteklenen İngiliz Ordusu -ki Afrikakorps öncelikli bir cephede değildi , öncelik doğu cephesindeydi- ve savaş açan Amerika Birleşik Devletlerinin Vichy Fransa'sına saldırmasıyla sıkıştı.Belli bir süre sonra ise Tunus üzerinden Sicilya ve Güney İtalya'nın savunmasına atandı.Ancak Müttefikler Başarılı Sardinya , Anzio ve Sicilya çıkartmalarından sonra Roma'ya doğru ilerlemeye başlayınca İtalyan Hükümeti kayıtsız şartsız teslim oldu.Ancak Yenik İtalyan Ordusunun artıkları Roma'nın kuzeyinde bazı savunma hatları kurdular.Savaş burada Statik bir şekilde geçti.

Normandiya [değiştir]

Amerika'nın savaşa girmesi güç dengelerini değiştirmişti.Müttefikler İtalya'da savaşı kazanmış.Ancak Almanya'ya doğru gerçekçi bir ilerleme kazanmamış ve durdurulmuştu.Kara Avrupasına farklı noktalardan saldırılması gerekiyordu.Başlarda yaklaşan Sovyet işgalina karşı Balkanlar'a bir çıkarma düşünüldüysede daha sonradan Fransa'da karar kılınmıştır.1944 Yılı yazında Müttefikler Normandiya Kıyılarından 4 Sahilden çıkarma Caen ve Cherbourg gibi bölgelere ise hava indirme tümenleri ile saldırmışlardı.Kanlı mücadelelerden Sonra Alman Ordusu Müttefik ordusunu Alsas-Loren ve Belçika Sınırlarında durdurabildi.Belli başlı Ardennes gibi karşı taarruzlarda bulunabilsede tam anlamıyla bir yenilgi aldı ve Almanya'nın insan ve kaynak gücünü tüketti.Müttefikler yavaş yavaş Almanya'yı batıdan işgal etmeye başlamışlardı

Sovyet ilerleyişi ve Berlin Muharebesi [değiştir]

Doğu Cephesinde dengeler , Almanya'nın İtalya'da ve Fransa'da savaşa girmesi ile değişti.Değişen dengeler sonucunda Sovyetler hızlı bir ilerlemeye başladı.Stalingrad'da esir düşen asker sayısınında fazla olması nedeniyle Alman Ordusu güçsüz bir konuma geldi.Sırasıyla Romanya , Bulgaristan , Macaristan , Finlandiya taraf değiştirdi. Yugoslavya topraklarında ise partizan grublar belli başlı bölgelerde yönetimi ele geçirdiler.1945 baharında ise Sovyet birlikleri Polonya'yı ele geçirdi ve Pomeranyada ilerlemeye başladı.16 Nisanda başlayan Berlin Savaşı 2 Mayıs'da sonuçlandı.Reichstag'da Sovyet Bayrağı dalgalanıyordu.

Kültür Hayatı ve Sosyal Yaşam [değiştir]

Alman halkının günlük ihtiyaçlarını genel anlamda parti düzenliyordu.Genç Alman erkekleri için HitlerJugend(Hitler Gençliği) Alman kızları için ise Jungmädelbund(Genç Bayanlar Birliği) kurulmuştu.Gençlerin bu kulüplere üye olması zorunlu tutuluyordu.Alman halkı için kurulmuş Volkswagen gibi firmalar ise üretilen malları ihraç etmek yerine Alman Halkına ucuz bir biçimde satıyordu.Sportif faliyetler için neredeyse her kasabaya bir yüzme havuzu açılmış.Atletik Sporlar desteklenmiştir.1936 yaz Olimpiyatları ise Almanya'da yapılmıştır. Savaş başladıktan sonra Alman halkında kamuoyu yönlendirmeleri için ise Joseph Goebbels tarafından Propaganda Bakanlığı kurulmuştur.

 

Hitlerjugend

Volkswagen

Coğrafya [değiştir]

Taslak olan bu alt başlığı geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Ekonomi [değiştir]

Taslak olan bu alt başlığı geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Alman Ekonomisi , Hitler tarafından bazı özel programlar ile oldukça hızlı bir şekilde denge altına alındı.Büyük Bunalımda %15'lerde olan işsizlik , %0'lara çekildi ayrıca Fransa , Belçika ve Danimarka'dan sayıları milyonları geçen işçiler ülke içinde istihdam edildi.Hitler büyük patronlara gerektiğinde döviz ve ucuz hammadde sağlıyor buna karşılık onların politik desteğini alıyordu , savaş başladıktan sonra esirleride işgücü olarak yine belli başlı patronlara verdi.Almanya'nın oldukça büyük petrol ve metal açığı vardı , Demir ihtiyacını İsveç ve Norveç'den Krom'u Sovyet Rusya ve Türkiye'den Petrol'u ise genellikle Romanya ve Bavyera'dan karşılıyordu.Savaşın sonlarına doğru Romanya'nın düşmesi , Türkiye ve İsveç'in ambargosu ve Norveç ile ticaretininde İngiltere Filosu tarafından kesilmesi nedeniyle büyük hammadde sıkıntıları yaşanmıştır.Hitler'in emri ile Batıdaki sanayi kuruluşlarındaki malzemelerdeki sadece üretim kısıtlayacı önlemler alınırken Sovyetlere geçebilecek olan sanayi kuruluşları toptan imha edilmiştir.

Ayrıca bakınız [değiştir]

• Wehrmacht

• Luftwaffe

• Kriegsmarine

• SS

• SA

• Nazi

• Antisemitizm

Kaynakça [değiştir]